Morquio A nedir?

Morquio A, nadir görülen kalıtsal ve ilerleyici bir hastalık olup,1,2 her hastayı farklı şekilde etkiler. Bu hastalıkta organlar, kemikler ve vücudun diğer kısımları etkilenir.1-3 Morquio A, bir lizozomal depo hastalığı türü olan mukopolisakkaridozun (MPS) alt tiplerinden biridir.1,4

Morquio A’da neler olur?

  • Morquio A hastalarının hücreleri, N-asetilgalaktozamin-6-sülfataz veya kısaca GALNS adı verilen belli bir enzimi üretemez.1,5,6
  • GALNS, hücrelerin içinde biriken ve GAG adı verilen hücresel atıkların parçalanmasından ve geri dönüşümünden sorumludur.1,5,6 Morquio A’da enzim eksikliği nedeniyle parçalanamadığı için hücre içinde biriken GAG’lar keratan sülfat (KS) ve kondroitin sülfattır (CS).5,6
  • Morquio A’da GAG’lar organlarda, kemiklerde ve vücuttaki diğer dokularda birikir.1,5,6
Sağlıklı hücre

GALNS, GAG’ları parçalar.1,5,6

Morquio A hücresi

GALNS’in eksikliği sonucunda, tüm vücuttaki hücrelerin içinde GAG’lar birikir.1,7-9

Hastalık Nedeni ve Genetiği

GALNS geninde meydana gelen mutasyonlar, Morquio A hastalığına sebep olur.1,2

Morquio A, otozomal resesif bir hastalıktır.1 Yani, Morquio A’nın çocuklara geçebilmesi için, hem annenin hem de babanın GALNS genlerinde aynı mutasyona sahip olması şarttır.10

  • Ebeveynler ya Morquio A hastasıdır ya da Morquio A’ya neden olan mutasyonun taşıyıcılarıdır. Taşıyıcılar sağlıklı bireyler olmakla birlikte, taşıdıkları mutasyonlu geni çocuklarına aktarabilirler.10
  • Morquio A kalıtsal olarak hem kız hem de erkek çocuklarına geçebilir.10

Eğer hem anne hem de baba Morquio A taşıyıcısı ise:10

  • Çocuğun Morquio A hastası olma ihtimali %25’tir.
  • Çocuğun mutasyonlu genin taşıyıcısı olma ihtimali %50’dir (anne ve babasında olduğu gibi).
  • Çocuğun tamamen sağlıklı olma ihtimali %25’tir (Çocuk Morquio A hastası veya mutasyonlu genin taşıyıcısı olmayacaktır).

MORQUIO A, HETEROJEN BİR HASTALIKTIR

Morquio A heterojen bir hastalıktır; diğer bir deyişle, her bir Morquio A hastası için:1,2

  • Belirtiler ve semptomlar farklıdır;
  • Belirtiler ve semptomların şiddeti farklılık gösterebilir.

GALNS geninde bugüne kadar 270’den fazla mutasyon saptanmıştır. Bu da, Morquio A hastalarında farklı semptomların görülmesine ve hastalık şiddetinin birbirinden farklı olmasına yol açabilir.11

Belirtiler ve Semptomlar

Belirtiler ve semptomlar ne zaman başlar?1-3,5,11,12

Morquio A’nın belirti ve semptomları, bireyleri farklı şekillerde etkiler. Hastaların birçoğunda, kemiklerde şekil bozukluğu, bacaklarda çarpıklık (diğer bir deyişle, X-bacak deformitesi, ya da genu valgum), omurgada eğrilik ve göğüs kafesinin düzensiz büyümesi gibi sorunların 2-3 yaşına kadar ortaya gibi sorunların çocukluk dönemine kadar ortaya çıkmasına yetecek kadar GAG birikimi vardır. Bazı hastalarda çok daha ciddi semptomlar, hastalar henüz 6 aylıkken ortaya çıkabiliyorken, diğer hastalarda ise ilk semptomlar (kalçada sertlik ve ağrı) 20’li yaşlara kadar görülmeyebilir. Morquio A, tüm bu farklı semptomların ortaya çıkış zamanından bağımsız olarak, ilerleyici ve zamanla değişkenlik gösteren bir hastalıktır.

BELİRTİ VE SEMPTOMLARA GENEL BAKIŞ1,2

Morquio A hastalarında komplikasyonlar genellikle şu bölgelerde görülür:

  • Kemikler ve omurga
  • Akciğerler ve hava yolları
  • Kalp
  • Gözler ve kulaklar
  • Dişler
  • Sindirim sistemi

Testler ve teşhis11

Teşhis, klinik semptomların, radyolojinin (Röntgen çekimleri gibi) ve laboratuvar testlerinin bir kombinasyonuna dayanır. Laboratuvar testleri genellikle bir kişinin idrar, kan veya doku örneklerinin analizini içerir.

GALNS enzim aktivitesinin ölçülmesi genellikle teşhisin son adımıdır. Bu normal koşullarda bir kan örneği üzerinden gerçekleştirilir.

Morquio A için yapılan diğer testler aşağıdaki testleri içerir:2,11

İdrar tahlili: Bu test, hastaların idrarındaki GAG düzeyini ölçer.

Moleküler test: Bu, GALNS genindeki mutasyonları tespit eden, isteğe bağlı yapılan bir testtir. Moleküler test, doğum öncesi ve genetik taşıyıcı testleri için gereklidir ve mutasyon taşıyan kişilerle doktorları arasında aile planlaması konusunda danışmanlık için yardımcı olabilir.


Tedaviyi yürüten doktorun ve diğer uzmanların teşhis açısından önemi

Morquio A hastalarının, tedavilerini yürüten bir doktor ve ayrıca çeşitli uzman doktorlardan oluşan, koordine bir sağlık ekibine ihtiyaçları vardır.2

Referanslar

  1. Akyol MU et al. Orphanet J Rare Dis 2019;14:137.
  2. Hendriksz CJ et al. Am J Med Genet Part A 2014;9999A:1–15.
  3. Reiger DS et al. Gene Reviews 2013, updated 2021. Available: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK148668/ (last accessed November 2021).
  4. Platt FM et al. Nature 2018; 4:27.
  5. Tomatsu S et al. Curr Pharm Biotechnol 2011;12:931–945.
  6. Leadley RM et al. Orphanet J Rare Dis 2014; 9:173.
  7. Parenti G et al. EMBO Mol Med 2021;13.
  8. Parkinson-Lawrence EJ et al. Physiology 2010;25:102–115.
  9. Neufeld EF and Muenzer J. Chapter 136 Metabolic and Molecular Bases of Inherited Disease. 8th Edition. Edited by CR Scriver et al. New York, McGraw-Hill Book Company 2001;3421−52.
  10. EurGenTest. Recessive Inheritance Information for Patients and Families. Published January 2007. Available from http://www.eurogentest.org/index.php?id=225 (last accessed November 2021).
  11. Sawamoto K et al. Int J Mol Sci 2020; 21:1517.
  12. Wood TC et al. J Inherit Metab Dis 2013. DOI 10.1007/s10545-013-9587-1.
  13. NHS Sleep Apnoea. Available from https://www.nhs.uk/conditions/sleep-apnoea/ (last accessed November 2021).
  14. Montano AM et al. J Inherit Metab Dis 2007; 30:165–174.